چگونه چوب را خشک کنیم؟

همانطور که می‌دانید چوب محصولی است حاصل از قطع درختان که پس از تبدیل به الوار آن را خشک می‌کنند. هنگامی که درخت قطع شده و تنه‌ی درخت پس از مراحلی تبدیل به الوار می‌شود، دارای رطوبت 100 درصد می‌باشد(البته این مورد بستگی به محل رشد درخت و نوع گونه دارد) و برای سهولت کار، سنباده زنی، برش، رنگ کاری و… چوب را خشک می‌کنند.
چگونه چوب را خشک کنیم؟! ابتدا اطلاعات خود را در مورد رطوبت چوب بالا ببرید.چرا؟ چوب را کسی می‌تواند خشک کند که اطلاعات کافی در مورد رطوبت و پدیده جابه جایی آب در چوب داشته باشد.سه حالت رطوبت در چوب وجود دارد.اولی آب”نهادی”است که در مولکول‌های سلولی چوب وجود دارد حتی اگر چوب خشک شده باشد.دقت کنید حذف این رطوبت امکان پذیر نیست چون نمی توانیم چوب را تا صفر درصد رطوبت خشک کنیم و در غیر این صورت چوب به خاکستر تبدیل می شود.دومین آب”آغشتگی”است که در دیواره سلولی چوب قرار دارد که هنگام خشک کردن چوب باید با دقت این رطوبت را خارج کرد در غیر این صورت معایب جبران ناپذیری در انتظار الوار خواهد بود.سومین آب”آزاد”است که به صورت بخار و آب در داخل حفره سلول های چوبی قرار گرفته که اگر هوا گرم یا خشک باشد سریع از چوب خارج می‌شود.

تغییر شکل در اثر هم کشیدگی چوب

در کل هم کشیدگی چوب از حادثه‌هایی است که بیش از همه روی وزن ،حجم چوب و از همه مهم‌تر معایب زیادی در هنگام خشک کردن چوب(معایب لوزی،فنجانی،کاسه و سینه شدن و…) به وجود می‌آورد.ملاحظه بفرمایید بسیاری از فروشندگان چوب به شما می‌گویند: این چوب در کوره خشک شده است، اما چوب خاصیت دفع و جذب رطوبت دارد که متخصصین تولید مبلمان به نام رطوبت تعادل چوب آن را می‌شناسند.هنگامی که چوب را خریداری می کنید و به محل کارگاه خود می آوردید اگر کارگاه شما به فرض مثال 10درصد یا 40 درصد رطوبت محیط داشته باشد، بعد از مدتی با دفع و جذب رطوبت، چوب با محیط شما سازگار می شود و هنگامی که با ماشین آلات نجاری چوب را برش می زنید اگر تیغه یا دندانه کند باشد در اثر برخود با چوب،فلز داغ شده و باعث می‌شود چوب تابیده شود.

به تصویر زیر دقت کنید! تنه درخت پهن برگ که در سال 1974 آزمایش شده است و نتایج آزمایش به شرح زیر است.

شماره1:اگر در تخته شعاعی زاویه دوایر سالیانه در ابتدا تخته 60 درجه و در انتها 80 درجه باشد؛ تخته بعد از همکشیدگی علاوه بر کاسه و سینه شدن معایبی چون ساغری شدن،کمانی شدن و فنجانی شدن نیز بر ان به وجود می‌آید.
شماره2:در حالتی اگر زاویه دوایر سالیانه در برش شعاعی کمتر از ده درجه باشد و دوایر سالیانه عمود دیده شود، میزان همکشیدگی به حداقل می‌رسد.
شماره3:در تخته مماسی، همکشیدگی در پهنا زیادتر از طول یا ضخامت آن است و نسبت به محور درخت تاب برمیدارد.درودگران سنتی این عیب را با نام کاسه و سینه میشناسند.
شماره4:تخته مرکزی یا مغزی از قسمت مرکز بعد از واکشیده شدن، از همان قسمت شکاف می‌خورد و از گوشه‌های تخته همکشیده شده و اصولا بعد از خرید الوار چوبی این قسمت به راحتی از وسط به دو نیمه تقسیم می‌شود.پیشنهاد میکنم در هنگام خرید چوب این نوع الوار را خریداری نکنید.
شماره5:در این حالت که دوایر سالیانه به صورت مایل هستند.مقطع تخته به صورت لوزی همکشیده میشود.
شماره6:در قسمت بینابینی گرده بینه اگر به صورت دایره چوب برش داده شود، چون دوایر سالیانه به صورت عمود هستند، شکل از داریره به بیضی تغییر حالت میدهد.

هدف از خشک کردن چوب، “تعادل رطوبتی با محیط” یعنی رساندن رطوبت چوب به رطوبت محیط می‌باشد. به طور ساده می‌توان گفت که هر منطقه‌ای رطوبت پایه‌ی مخصوص به خود را دارا است، که براساس اقلیم آب و هوایی طبقه‌بندی می‌شود به طور مثال شهر‌های شمالی ایران رطوبتی بین 16 تا 20درصد رطوبت، شهرهای مرکزی مانند تهران، اصفهان و قسمتی از استان فارس که آب و هوای خشک‌تری نسبت به شهرهای شمال دارند رطوبتی بین 12 تا 13درصد، شهرهای گرم و خشک مانند یزد و کرمان رطوبتی بین 7 تا 10درصد می‌باشند؛ البته این رطوبت در فصول مختلف متفاوت است که می‌توان از اداره آب و هوایی منطقه خودتان برای هر فصل جویا شد.
به عنوان مثال درختی در شهرهای شمالی بریده شده است و شما در شهر تهران می‌خواهید از آن استفاده کنید، چوب را پس از تبدیل به الوار به شهر تهران انتقال داده و خشک می‌کنید. اگر بخواهید از این چوبی که در تهران خشک کرده‌اید در شهر یزد استفاده کنید، دو راه حل برای شما وجود دارد:
1)می‌توانید چوب آلات خشک شده در شهر تهران را همان جا به محصول نهایی تبدیل کرده و به وسیله‌ی رنگ پوششی تمام سطح چوب را بپوشانید. با این کار تمام منافذ چوب پر شده و دیگر امکان جذب و دفع رطوبت نمی‌باشد.(چوب ماده ای است که شدیدا عاشق آب است)
۲)می‌توانید رطوبت چوب را به میزان رطوبتی که بعدا محصول نهایی می‌خواهد در آن منطقه استفاده شود، برسانید. به عنوان مثال درصد رطوبت نهایی چوبی که می‌خواهد در شهر یزد مورد استفاده قرار گیرد باید 8درصد باشد.

مفاهیم و نکات تصویر زیر
B:پیدایش کمانی شدن یا خم شدن و به قول درودگران سنتی،شکم دادن در بین دو مقطعش می‌باشد که در نتیجه خشک‌شدن در دسته بندی‌هایی که چوبدستکها با فاصله زیادی از هم کار گذاشته شده باشند به وجود می‌آید.
c:طبق استاندارد کشور آلمان و امریکا حدود 12 مدل برش گرده بینه و تبدیل آن به الوار وجود دارد.به این نوع “برش قامه کردن” می‌گویند و بعد از برش باید چوبدسک‌ها در بین اسلب‌ها قرار بگیرند و در نهایت با تسمه کمربندی کاملا محکم شوند تا معایبی مانند کمانی شدن ساغری شدن،فنری شدن و… بر روی آنها به وجود نیاید.
D:دو نوع عیب در این تخته دیده میشود،با نام ساغری شدن و شکاف انتهای که علت آن نبود رنگ بر روی مقطع عرضی میباشد.هنگام خشک کردن چوب ،رطوبت چوب تلاش میکند تا از مقطع عرضی خارج شود.پس با رنگ آمیزی مقطع عرضی چوب به رطوبت چوب اجازه خارج شدن از قسمت عرضی چوب را نمی دهید.پس زطوبت چوب تلاش میکند از مقطع شعاعی و مماسی خارج شود.اگر این قسمت نیز مهار نکنید،مسئله ساغری شدن نیز به وجود می آید.

خشک کردن چوب در کارگاه
در کارگاه نجاری خودتان اگر فضای باز در اختیار دارید (حیاط روباز) که هوای آزاد جریان دارد به شکل ساده می‌توانید چوب را خشک کنید. اگر این امکان برای شما وجود نداشت، باز هم می‌توانید به سهولت چوب را خشک کنید که به طور جداگانه هر کدام را خدمتتان عرض میکنم.
ممکن است برایتان سوال شود آیا الوارهای خشک شده‌ای که در سطح شهرتان خریداری می کنید هم نیازی به خشک کردن دارد یا خیر؟
با توجه به مقاله ی قبلی، اگر الواری که خریداری می کنید دارای تنش باشد باید بگم بله نیاز به خشک کردن دارد.
نکته: با توجه به این که هر گونه چوبی دارای وزن مخصوص به خود و خلل و فرج (حالت اسفنجی) است باید جدا جدا خشک شود.به طور مثال الوارهای راش و الوارهای نراد ( روسی ) باید به طور جداگانه خشک شود. همچنین در یک گونه چوبی مانند گردو، اگر چوب گردویی که درخت آن در شهرهای شمالی کاشته شده باشد و بخواهیم با چوب گردویی که درخت آن به عنوان مثال در اصفهان کاشته شده باشد خشک کنیم، می بایست به طور جداگانه خشک شوند، زیرا تفاوت در اقلیم آب و هوایی می‌تواند در زمان خشک شدن چوب تاثیر گذار باشد.

خشک کردن چوب در فضای باز
▪︎1. شیب زمین برای خشک کردن چوب آلات باید بین 5 تا 10 درجه باشد. سطح زمین نباید حالت باتلاقی داشته باشد. توصیه میکنم یک لایه سیمان ریخته شود.
▪︎2. می‌بایست دیواری در دو طرف دسته بندی گذاشته شود و یک سقف روی دیوارها تعبیه شود. همانند آلاچیق، با این تفاوت که دیوارها فقط در دو سمت قرار میگیرد که دلیل آن را در مراحل بعدی توضیح خواهم داد. سقف چوب خشک‌کنی تان به منظور جلوگیری از نور مستقیم خورشید و باران یا برف تعبیه میشود. جنس دیوارها و سقف به گونه‌ای باشد که نه نور از آنها عبور کند و نه جاذب رطوبت باشد.
▪︎3. برای خشک‌کردن الوارها با توجه به طول الوار شیوه دسته‌بندی اجرا می‌شود.
به طور مثال اگر الوارها دارای طول 3 متر باشند باید به ازای هر 1 متر یا کمتر از 1 متر بلوک‌های سیمانی روی زمین قرار داده شود؛ سپس روی بلوک سیمانی چوب دستک قرار داده و الوار را روی آن می‌گذارید. برای قرار دادن الوار بعدی چوب دستک دیگری به موازات چوب دستک قبلی که رو بلوک سیمانی گذاشته‌اید، قرار داده و الوار بعدی روی آن قرار می‌گیرد. ارتفاع دسته باید به گونه‌ای باشد که به اندازه ی 1 متر از سقف فاصله و 50 سانتیمتر از دیوارها فاصله داشته باشد که این فواصل به منظور گردش هوا بین دسته‌ها است.

●نکته اول: چوب دستک، قطعه چوبی است مکعب مستطیل با سطح مقطع 2 تا 4 سانتی متر و طولی به اندازه عرض الوارها که باید از گونه متفاوت انتخاب شود. به عنوان مثال برای خشک‌کردن چوب نراد باید از چوب دستک راش یا هر گونه‌ای که وزن مخصوص بیشتری نسبت به الوار نراد دارد استفاده شود. می‌توانید برای سهولت کار از چوب دستک‌های پلیمری یا پلاستیکی که جذب رطوبت ندارند استفاده کنید. اگر چوب دستک مورد استفاده دارای شیار یا سطح مقطع مثلثی باشد در روند خشک شدن چوب کمک می کند.
●نکته دوم: باید دقت کنید که الوار‌های که می‌خواهید خشک کنید دارای ضخامت تقریبا یکسانی باشند. اگر ضخامت‌های کمتری داشتید و نتوانستید دسته‌ای جداگانه برای آنها ایجاد کنید، می‌توانید بعد از چیدن الوارهای هم ضخامت الوارهای با ضخامت کمتر را روی آنها بچینید، به گونه‌ای که ترتیب در ضخامت رعایت شود.
●نکته سوم: چوب آلات به گونه‌ای دسته‌بندی شوند که در ابتدا و انتهای آنها دیوار وجود نداشته باشد، دلیل این کار این که هوای خشک از قسمتی وارد و هوای مرطوب از قسمت دیگر خارج شود. دیوارها و سقف به اندازه ی 1 متر بیشتر از طول دسته بندی قرار گیرد.
●نکته چهارم: برای جلوگیری از ایجاد عیوب شایع در چوب می‌توانید سطح مقطع الوار یا همان سطحی که خطوط رشد درخت دیده میشود با روغن و یا رنگ اندود و پوشانده شود و یا میتوان به وسیله‌ی میخ‌های آهنی که به شکل S یا O می‌باشند، به اصطلاح اس کوبی نمود.
●نکته پنجم: زمان خشک شدن الوارها بسته به فصل خشک کردن آنها و یا گونه‌ی چوبی متغیر می‌باشد. به عنوان مثال در فصل بهار و تابستان که گرم تر است زمان خوبی برای خشک کردن می باشد.

خشک کردن چوب در فضای بسته
در فضای بسته کارگاه نجاری برای خشک‌کردن چوب آلاتی که تازه قطع شده باشد، زمان زیادی باید صرف شود تا الوارهای چوب خشک شوند. اما اگر بخواهید این کار را انجام دهید فقط کافی است با اضافه کردن یک فن یا پنکه در ابتدای دسته بندی و یک هواکش در انتهای دسته‌بندی که برای انتقال هوای مرطوب به بیرون کارگاه می‌باشد تعبیه کنید. اگر هم چوب آلات نیمه خشک شده‌ای که از چوب فروشی تهیه کردید بخواهید خشک کنید، مراحل کار ساده‌تر می‌باشد.
برای خشک کردن چوب در یک فضای بسته می‌بایست قسمتی از محیط کارگاه برای قرارگیری دسته بندی الوار‌ها انتخاب شود. اگر بتوانید فضایی انتخاب کنید که تهویه‌ی مناسب داشته باشد، زمان خشک شدن چوب‌ها کاهش می‌یابد.
1. آن جایی که قرار است دسته بندی الوار ها قرار گیرد، بلوک های سیمانی را بسته به طول الوار ها قرار داده، چوب دستک گذاری می کنید. سپس اولین الوار روی چوب دستک ها قرار گرفته و با گذاشتن چوب دستک بعدی الوار بعدی و همین طور ادامه می دهید
نکته : حتما دقت کنید که چوب دستک ها در یک راستا قرار گرفته باشند. دلیل این امر بسیار مهم کاهش عیوبی است که ناشی از خشک کردن چوب می باشد.
2. برای راحتی خودتان سعی کنید ارتفاع دسته بندی را نهایتا 1.5 متر در نظر بگیرید. همچنین برای کاهش زمان خشک شدن می توانید از یک پنکه و هواکش استفاده کنید که جابجایی رطوبت به راحتی باشد.
نکته 1 : میزان دور پنکه و هواکش باید یکسان باشد و سعی کنید حد متوسط را برای هر دو انتخاب کنید
نکته 2 : در این نوع خشک کردن اگر چوب ها تازه قطع شده باشند لازم است سطح مقطع الوار ها با رنگ یا همان روش اس کوبی پوشانده شود. ولی اگر چوب آلات نیمه خشک باشند عملا نیازی به این کار نیست.

تصویر زیر هانگار چوب خشک کنی با حالت دریافت گرمای خورشید و فن خارج سازی بخارات رطوبت چوب

دانلود نرم افزار اندروید نجارکوچک